Cobalt, vaak geschreven als kobalt, is een glanzend zilverblauw metaal dat je terugvindt in bijna elke smartphone. Zonder cobalt in gsm zouden de batterijen van je telefoon of laptop veel minder efficiënt en minder veilig zijn. Maar achter dit "wondermetaal" gaat een schokkend verhaal schuil van milieuvervuiling, slechte arbeidsomstandigheden en kinderarbeid. In dit artikel leggen we uit wat cobalt precies is, waarom cobalt in gsm zo belangrijk is, waar het vandaan komt en welke gevolgen de mijnbouw heeft.
Wat is cobalt?
Cobalt (Co) is een scheikundig element met atoomnummer 27. Het is magnetisch, bestand tegen hoge temperaturen en wordt al duizenden jaren gebruikt om glas en porselein helderblauw te kleuren. Vandaag kent het talloze toepassingen: van vliegtuigturbines en medische implantaten tot krachtige magneten.
Maar vooral de elektronica-industrie kan niet zonder cobalt. In de batterij van je gsm helpt cobalt om energie veilig op te slaan en te voorkomen dat de batterij oververhit raakt. Dankzij cobalt in gsm-batterijen laden lithium-ion-accu's sneller, gaan ze langer mee en zijn ze betrouwbaarder – ideaal voor smartphones, laptops en elektrische auto's.
Waarom is cobalt belangrijk in gsm-batterijen?
De reden dat cobalt in gsm onmisbaar is, ligt bij de lithium-ion-accu. Cobalt stabiliseert de kathode en zorgt ervoor dat je batterij tientallen tot honderden keren kan worden opgeladen zonder veel capaciteitsverlies. Het gebruik van cobalt in gsm-batterijen heeft drie hoofdvoordelen:
- Hogere energiedichtheid: Met cobalt kan meer energie worden opgeslagen in een kleinere ruimte
- Thermische stabiliteit: Cobalt voorkomt oververhitting en maakt batterijen veiliger
- Langere levensduur: Batterijen met cobalt kunnen meer laadcycli doorstaan
Waar een smartphone slechts enkele gram cobalt nodig heeft (ongeveer 5-10 gram), verbruikt een elektrische auto al snel 5 tot 11 kilo. Dat verklaart waarom de vraag naar cobalt de laatste tien jaar explosief gestegen is. Volgende diagram toont het aandeel van elke soort device in relatie tot de hele kobaltproductie
Volgens het World Economic Forum zal de wereldwijde vraag naar cobalt tegen 2030 zelfs verviervoudigen. Smartphones spelen daarin een rol, maar de echte motor is de groeiende markt voor elektrische wagens. Congo wordt daardoor vaak "het Saudi-Arabië van de elektrische auto" genoemd.
Waar komt cobalt vandaan?
Het merendeel van alle cobalt in gsm's wordt ontgonnen in de Democratische Republiek Congo (DRC). Ongeveer 70 tot 73% van de wereldwijde productie komt hier vandaan. Andere
In Congo wordt een groot deel van het cobalt gewonnen als bijproduct van koper- en nikkelmijnen. Maar ongeveer een derde komt uit zogenaamde artisanale mijnen: kleine, vaak illegale putten waar arbeiders – soms kinderen – met de hand graven zonder bescherming. China speelt een sleutelrol in deze keten. Chinese bedrijven bezitten of controleren een groot deel van de Congolese kobaltmijnen. Via zogenaamde buying houses kopen zij cobalt rechtstreeks van lokale delvers, waarna het wordt verwerkt en geëxporteerd. Uiteindelijk belandt dit cobalt in gsm-batterijen van merken als Apple, Samsung of in elektrische auto's van Tesla. De winning van cobalt voor gsm's heeft ernstige gevolgen die vaak verborgen blijven voor de eindgebruiker: Bij de ontginning van cobalt komen grote hoeveelheden giftige stoffen vrij, waaronder uranium. Dit vervuilt lucht, bodem en water. In dorpen rond mijnen, zoals Kasulo in Kolwezi, hebben kinderen tot 12 keer meer cobalt in hun urine dan normaal beweert deze studie. De gevolgen zijn ernstig: In artisanale mijnen werken volwassenen en kinderen zonder beschermende kledij. Ze dalen met een schop tot dertig meter diep, vaak voor slechts een paar dollar per dag. UNICEF schat dat ongeveer 40.000 kinderen werken in de cobaltmijnen van Zuid-Congo. De risico's zijn levensbedreigend: De opbrengsten van de mijnbouw vloeien grotendeels naar buitenlandse bedrijven en een corrupte Congolese elite. Voor de lokale bevolking blijven armoede en onveiligheid over. De tegenstelling is schrijnend: terwijl wij met onze gsm of elektrische auto duurzamer denken te leven, betalen Congolese gemeenschappen de prijs. Een gemiddelde smartphone bevat ongeveer 5 tot 10 gram cobalt in de batterij. Dit lijkt weinig, maar met miljarden smartphones wereldwijd loopt dit snel op. Voor perspectief:
De impact van cobaltwinning
Milieuschade
Arbeidsomstandigheden
Sociaal-economische ongelijkheid
Hoeveel cobalt zit er in een gsm?
| Apparaat | Hoeveelheid cobalt | Percentage van batterij |
|---|---|---|
| Smartphone | 5-10 gram | 15-20% |
| Laptop | 30-40 gram | 20-25% |
| Tablet | 15-25 gram | 18-22% |
| Elektrische auto | 5-11 kg | 10-15% |
Alternatieven en oplossingen voor cobalt in gsm
Gelukkig groeit de aandacht voor de schaduwzijde van cobalt in gsm. Verschillende oplossingen worden ontwikkeld:
Verantwoorde mijnbouw
Internationale bedrijven en ngo's dringen aan op verantwoorde kobaltwinning. Het Responsible Cobalt Initiative werkt aan transparantie in de toeleveringsketen. Blockchain-technologie wordt ingezet om de herkomst van cobalt te traceren.
Recycling van cobalt uit gsm
Techreuzen als Apple beloven vanaf 2025 alleen nog gerecycled cobalt te gebruiken in hun producten. Het Amerikaanse bedrijf Redwood Materials stelt dat het tegen 2025 genoeg kobalt, koper en nikkel uit oude batterijen kan terugwinnen om jaarlijks een miljoen nieuwe elektrische auto's te bouwen. Dit betekent dat ook jouw oude gsm een waardevolle bron is van herbruikbaar cobalt.
Cobaltvrije batterijen
Tesla verminderde zijn cobaltgebruik al met 60% en introduceerde kobaltvrije accu's op basis van lithium-ijzer-fosfaat (LFP). Voor gsm's worden alternatieven ontwikkeld zoals:
- Natrium-ion batterijen (geen cobalt nodig)
- Solid-state batterijen (minder of geen cobalt)
- Lithium-mangaan-oxide batterijen (cobaltvrij)
Wat kun jij doen?
Als consument kun je bijdragen aan een eerlijkere cobaltketen:
- Gebruik je gsm langer: Door je smartphone 3-4 jaar te gebruiken in plaats van 2 jaar, verminder je de vraag naar nieuwe cobalt
- Recycleer je oude gsm: Breng oude toestellen naar een recyclepunt zodat cobalt kan worden teruggewonnen
- Kies voor refurbished: Een opgeknapte gsm gebruikt geen nieuwe cobalt
- Steun merken met ethisch beleid: Kies voor fabrikanten die transparant zijn over hun cobaltbronnen
- Repareer in plaats van vervangen: Een batterijvervanging verlengt de levensduur van je gsm. Gebruik de marktplaats van Fair-Repair om snel en gericht een hersteller te vinden.
Conclusie: de echte prijs van cobalt in gsm
Cobalt in gsm maakt onze smartphones krachtiger, veiliger en duurzamer. Maar de keerzijde is een verhaal van milieuvervuiling, corruptie en uitbuiting. De wereldwijde honger naar kobalt legt de zwakste schakels in de productieketen bloot: arme mijnwerkers, kinderen en gemeenschappen die de gevolgen dragen.
Door bewuster om te gaan met elektronica, je oude gsm te recycleren en druk uit te oefenen op producenten, kunnen we bijdragen aan een eerlijkere en duurzamere cobaltketen. Want pas als cobalt op een verantwoorde manier wordt gewonnen of hergebruikt, kunnen we écht spreken van een duurzame smartphone.
De volgende keer dat je je gsm oplaadt, bedenk dan dat de batterij een verhaal vertelt – een verhaal van innovatie en vooruitgang, maar ook van menselijk leed en ecologische schade. Het is aan ons om dit verhaal te veranderen door bewustere keuzes te maken over het gebruik van cobalt in gsm-batterijen.